نرم افزار SPSS یکی از نرم افزارهای آماری است که به کمک آن میتوان تحلیلهای آماری انجام داد. برای انجام صحیح تحلیلهای آماری باید اطلاعاتی دربارهٔ سطح اندازه گیری متغیرها، کاربردیترین فرایندها و مراحل تحلیل آماری داشته باشید تا بتوانید بهترین چکیده و شکل را برای تحلیلهایتان انتخاب کنید.
اصطلاحات آماری
به جدول زیر دقت کنید تا با تعاریف رایجترین و کاربردیترین اصطلاحات آماری آشنا شوید.
| متغیر اسمی | متغیر ترتیبی | متغیر مقیاسی | |
| تعریف | غیر ترتیبی | ترتیبی | فاصلهای و نسبی |
| مثال | جنسیت، موقعیت جغرافیایی، شغل | رتبه بندی میزان رضایت، درآمد، ترجیحات | دفعات خرید، میزان کلسترول، سن |
| شاخص تمایل به مرکز | مد | میانه | میانه یا مد |
| شاخص پراکندگی | ندارد | مینیمم/ماکسیمم/درجه بندی | مینیمم/ماکسیمم/درجه بندی/انحراف معیار/واریانس |
| شکل | نمودار دایرهای یا میلهای | نمودار میلهای | هیستوگرام |
رابطه بین دو متغیر
قبل از انتخاب شکل و نمودار برای نشان دادن روابط بین چند متغیر باید اطلاعاتی درباره سطح اندازه گیری متغیرها داشته باشیم. جدول زیر به شما کمک میکند تا برای متغیرهای مختلف، بهترین شکل و نمودار را انتخاب کنید.
| متغیر طبقهای وابسته | متغیر مقیاسی وابسته | |
| متغیر طبقهای مستقل | نمودار میلهای خوشه بندی شده یا نمودار دایرهای | نوار خطا یا نمودار جعبهای |
| متغیر مقیاسی مستقل | نوار خطا یا نمودار جعبهای | نمودار نقطهای |
بررسی منوهای فرعی آنالیز در SPSS
در جدول زیر با کاربردیترین فرایندها و قابلیتهای منوی Analyze در نرم افزار SPSS بیشتر آشنا میشوید.
| منوی فرعی | کاربرد | |
| Code Book | Reports | مرور کلی تمام متغیرها |
| Frequency | Descriptive | مناسب متغیرهای طبقهای.اجرای همزمان تمام متغیرها. مشخص کردن تعداد هر طبقه |
| Descriptive | Descriptive | به دست آوردن اطلاعات مقیاسی مثل میانگین و میانه |
| Explore | Descriptive | بهترین گزینه برای مرور کلی انواع متغیرها و متغیرهای جفتی |
| Crosstabs | Descriptive | آزمونی که وابسته یا مستقل بودن متغیرهای طبقهای از یکدیگر را مشخص میکند |
| Means | Compare Means | محاسبه میانگین زیرمجموعهها برای متغیرهای وابسته، با وجود یک یا چند متغیر مستقل |
| One-Sample T-Test | Compare Means | آزمونی که میانگین یک متغیر را با یک ارزش مشخص مقایسه میکند (رابطهٔ بین یک روش یادگیری جدید با معدل مدرسه) |
| Independent Sample T-Test | Compare Means | آزمونی که میانگین دو گروه مختلف را با یک متغیر وابسته و پیوسته مقایسه میکند (مقایسه درآمد مردان و زنان) |
| Paired Sample T-Test | Compare Means | آزمونی که میانگین دو شرایط مختلف را ارزیابی میکند (مقایسه قبل و بعد، مقایسه حالت نشسته و ایستاده) |
| One way ANOVA | Compare Means | آزمونی که میانگین دو یا چند گروه را با یک ارزش مشخص مقایسه میکند (مقایسه اثر سه داروی مختلف روی افسردگی) |
| Linear Regression | Regression | یک تکنیکی آماری که متغیر وابسته و پیوسته را از یک یا چند متغیر مستقل و پیوسته تشخیص میدهد. |
تحلیل سطح معناداری در SPSS
تحلیل نتایج آماری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بیشتر مردم بلافاصله پس از اجرای یک آزمون، به قسمت خروجی آزمون مراجعه میکنند و به دنبال پاسخهایی مثل “نتیجهٔ آزمون معنادار است” یا “نتیجهٔ آزمون معنادار نیست” می گردند. اما فراموش نکنید که نتیجهٔ آزمونهای آماری فقط در این دو جمله خلاصه نمیشوند.
ممکن است در دنیای واقعی رابطهای بین دو متغیر وجود نداشته باشد، اما نتیجه آزمون معنادار باشد. به این حالت خطای “مثبت کاذب” گفته میشود، زیرا به اشتباه نتیجهٔ آزمون را مثبت ارزیابی کردهاید.
از طرفی دیگر ممکن است در دنیای واقعی بین دو متغیر رابطه وجود داشته باشد، اما نتیجه آزمون معنادار نباشد. به این حالت خطای “منفی کاذب” گفته میشود، زیرا به اشتباه نتیجهٔ آزمون را منفی ارزیابی کردهاید.
| اگر در دنیای واقعی | نتیجهٔ آزمون معنادار نباشد (P بزرگتر از ۰٫۵) | نتیجهٔ آزمون معنادار باشد (P کوچکتر از ۰٫۵) |
| دو گروه متفاوت نباشند | فرضیهٔ متفاوت نبودن دو گروه اثبات میشود | مثبت کاذب |
| دو گروه متفاوت باشند | منفی کاذب | فرضیه متفاوت بودن دو گروه اثبات میشود |
