مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی – مدوز

خلاصه کتاب تفکر سیستمی مدوز

کتاب تفکر سیستمی یا اگر دقیق‌تر بگوییم «مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی (به خاطر کلمهٔ Primer روی جلد)» تقریباً همهٔ موضوعات پایه در تفکر سیستمی را پوشش داده است. موضوعاتی که بیشتر آن‌ها در درس‌های تفکر سیستمی متمم مطرح شده‌اند. بنابراین در این‌جا به شرح مفصل مباحث کتاب نمی‌پردازیم و صرفاً به صورت فهرست‌وار موضوعات مطرح شده در آن را مرور می‌کنیم.

همان‌طور که می‌دانید، مباحث تفکر سیستمی در قلمروهای بسیار متنوعی قابل طرح هستند. یعنی با همان اصولی که می‌توانید فروش یک محصول را تحلیل کنید، می‌توانید اکوسیستم یک مرداب یا وضعیت یک جامعه را هم درک و پیش‌بینی کنید. مدوز هم با طرح مثال‌های متنوع نشان داده که بلد است از این ظرفیت بزرگ به خوبی استفاده کند. امروز تقریباً همه پذیرفته‌اند که تفکر سیستمی ابزاری حیاتی برای نگاه به بسیاری از چالش‌های زیست‌محیطی، سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی در سراسر جهان است. سیستم‌ها، بزرگ یا کوچک، به شیوهٔ مشابهی رفتار می‌کنند و شناختن این شیوه‌ها مهم‌ترین امید ما به ایجاد تغییرات ماندگار در همهٔ سطوح است.

اگر در یک شرکت (یا شرکت خودتان) کار می‌کنید و درگیر این موضوع هستید که سازمان و کسب‌و‌کار شما چگونه می‌تواند در ساختن جهانی بهتر نقش ایفا کند، اگر سیاست‌گذاری هستید که می‌بینید دیگران در برابر ایده‌های خوب و نیت‌های خیر شما مقاومت می‌کنند، اگر مدیری هستید که برای حل مشکلات شرکت و مجموعهٔ خود می‌کوشید و هر بار می‌بینید مشکلات تازه‌ای از جای دیگری سر بر می‌آورند، […] اگر می‌خواهید بدانید چرا دستاوردهای حاصل از پیشرفت جامعه‌تان طی سال‌های طولانی به سادگی با چند عکس‌العمل سریع از دست می‌رود، و نیز در جایگاه شهروندی که می‌خواهد در جامعه‌ای که به سرعت در حال جهانی شدن است، تأثیری مثبت و ماندگار ایجاد کند،  این کتاب می‌تواند به شما کمک کند.

مسئله‌ی مستقل و مجزا وجود ندارد

مدوز بحث تفکر سیستمی را با این موضوع شروع می‌کند که بسیاری از مسائلی که ما در کسب‌و‌کارها، جوامع و سایر سیستم‌ها می‌شناسیم، مستقل و مجزا نیستند. شما نمی‌توانید یک مسئله را جدا کنید و بگویید من فقط می‌خواهم این را حل کنم و هیچ کاری به مسائل دیگری که با آن گره خورده ندارم. به عنوان مثال می‌گوید: «ویروس سرماخوردگی به شما حمله نمی‌کند. این شما هستید که شرایطی فراهم می‌کنید که ویروس بتواند درون شما رشد کند.» و در جای دیگر هم می‌گوید که «چه از نظر روانشناسی و چه از نظر سیاسی، ما‌ ترجیح می‌دهیم ریشهٔ مشکلات را در آنجا جستجو کنیم و نه اینجا.» به عبارت دیگر، ترجیح می‌دهیم انگشت را به سمت دشمن بیرونی نشانه بگیریم تا ضعف درونی.

خِرد ما با تفکر سیستمی ناآشنا نیست

مدوز نکتهٔ مهم دیگری را هم بارها در کتاب خود به شکل‌های مختلف مطرح می‌کند.

او معتقد است که نباید ریاضیات پیچیده و معادلات دینامیک سیستم این برداشت را در ما ایجاد کند که مباحث سیستمی بسیار جدید هستند و بشر پیش از این به آن‌ها توجه نکرده است. اتفاقاً بسیاری از موضوعاتی که خرد عمومی ما آن را درک می‌کند و می‌پذیرد، پایهٔ سیستمی دارند.